Mapy, przewodniki
Wyszukiwarka
Kalendarz imprez
Subskrypcja

Nowe wydawnictwa
  • 2024-02-01 09:34

    555 zagadek o Górach Stołowych jest próbą zebrania tego, co w Górach Stołowych najciekawsze, wyjątkowe i niepospolite.Jeżeli nigdy w nich nie byłeś, ta książka pozwoli Ci przekroczyć ich granicę i zajrzeć do środka ― do ukrytych tam historii i mrocznych tajemnic. Gwarantuję, że rozdział po rozdziale coraz szerzej będzie się przed Tobą otwierać niezwykły skalny świat, w którym każda piaskowcowa skałka ma w sobie coś wyjątkowego

  • 2024-01-10 21:30

    Opracowanie poświęcone wrocławskiej gastronomii w latach 1957–1970, w którym czytelnik znajdzie informacje o jej strukturze, typach funkcjonujących zakładów oraz ich umiejscowieniu na terenie Wrocławia. Autor pisze również o prowadzonej przez lokale działalności rozrywkowej oraz przedstawia jadłospisy, opisuje też różne problemy z klientelą (gastronomiczne miscellanea). Wszystko to zostało ukazane na tle ówczesnych przemian

  • 2024-01-10 21:20

    Jak przystało na region w Europie Środkowej, ziemia kłodzka istniała i istnieje realnie, determinowana geografią lub decyzjami politycznymi, a zarazem jest tworem wyobraźni, opisywanym w wielu tekstach i językach. Badanie kultury tego obszaru wymaga zatem podejścia historycznego, skupionego na dziejach narodów i grup społecznych oraz historii ich sztuki, duchowości, obyczaju i przemysłu, jak również użycia perspektyw...

  • 2023-11-09 09:43

    Imponujący łańcuch zamków obronnych w Sudetach to część dziedzictwa Piastów, pierwszej historycznej polskiej dynastii. Z czasem Dolny Śląsk zaczął przynależeć do Królestwa Czech, które było częścią Rzeszy Niemieckiej, ale Piastowie śląscy książętami Rzeszy nigdy nie byli, w odróżnieniu np. do Podiebradów oleśnickich. Piastowie kierowali się własnościowym prawem polskim, podkreślali, że są na Śląsku „od zawsze" i otrzymali przywileje od polskiego władcy, co musiał uznać nawet cesarz

  • 2023-11-08 16:23

    Górskie wędrówki to wspaniała przygoda i mnóstwo pozytywnych doświadczeń i wspomnień – z tym stwierdzeniem zgodzi się zapewne każdy miłośnik gór. Ci z nich, którzy zostali rodzicami mogą zadawać sobie pytanie: Jak zarazić dzieci swoją pasją i miłością do wędrowania po górskich szczytach? Jak zachęcić je do odkrywania nowych miejsc i nakierować ich wrodzoną ciekawość świata na górskie szlaki? I jak nie zrazić ich do takiego rodzaju turystyki, który przecież często wiąże się z dużym wysiłkiem?

Które z n/w pasm jest Twoim ulubionym?
Sonda
Wizyt:
Dzisiaj: 912Wszystkich: 13725025

Tajemnice Wądołu Szklarki

źródło: fotopolska.eu / fot. Krzysztof Wróblewski
źródło: fotopolska.eu / fot. Krzysztof Wróblewski

     Karkonoski potok Szklarka (Kochla) jest prawym dopływem Kamiennej i posiadał niemiecką nazwę Kochel. Powstaje z połączenia Tocznej Kochli (Fliess Kochel) z Ostroszem (Dolną Kochlą) po niem. Niedere Kochel na wys. 579 m. Od miejsca zlewu płynie w stopniowo zwężającym się wądole (Kocheltal) o długości 1,3 km, aż do ujścia do recypientu na wys. 497 m. Toczna Kochla powstaje pod Ryzami w miejscu zlewu Szrenickiego Potoku z Górną Kochlą, którą Tadeusz Steć nazwał Bystrym Potokiem przenosząc nazwę z Podgórnej. Z kolei urzędowy Ostrosz tworzą łączące się Szemrząca Kochla i Sucha Kochla. Więcej szczegółów w moim artykule: Nazewnictwo systemu wodnego Szklarki w Karkonoszach we wrześniowym i październikowym numerze „Na Szlaku” z 2010 r.

     Wodospad Szklarki (Kochelfall) dzieli wądół na część górną – dłuższą, szerszą i dzikszą oraz dolną – węższą i bardziej ucywilizowaną o długości ok. 320 m. W dolnej części mamy dwa mostki przez Szklarkę, schronisko „Kochanówkę” od którego prowadzą schody ponad wodospad, oraz alejkę dojściową do schroniska i do platformy widokowej pod wodospadem. Ścieżka dojściowa od  parkingu do wodospadu liczy 375 m przy przewyższeniu 11 m i jest przystosowana dla osób niepełnosprawnych. W części górnej wądołu, droga dojściowa do wodospadu pojawia się dopiero wraz ze szlakami czarnym i niebieskim (Czeska Ścieżka) schodzącymi od Chaty Walońskiej, które omijają Kochlowy Mostek. W górę potoku można dojść ścieżką na lewym jego brzegu aż po zlew Ostrosza z Toczną Kochlą, albo bitą Bucznikową Drogą (Buchhübelweg)  na prawym brzegu po przejściu Kochlowego Mostku (ostatnie 150 m to ścieżka).

     Wspomniana droga jezdna łączy dolinę Czarnej Płóczki przez Lisie Skały z Drogą pod Reglami przez Ostrosz i wzdłuż prawego brzegu Płócznika. Około 250 m na wsch. od krzyżówki z Drogą pod Reglami dochodzi do niej od pn.-zach. niepozorna leśna droga tzw. Stara Droga pod Reglami (Alte Leiterweg), która do powodzi w 1897 r. biegła od ul. Kasprowicza koło bazy „Czerwoniak” przez Toczną Kochlę, Czarny Spław i Płócznik. Kiedy powódź zniosła mostki, zmieniono przebieg drogi na początkowym odcinku (ul. Przerwy-Tetmajera). Na zach. od miejsca połączenia obu dróg w rowie znajduje się duży głaz z wyrytym napisem: EAD-N. Schrb. z dwoma swastykami. Z tego powodu służby leśne wstydliwie przykrywają go gałęziami. Za Lisimi Skałami Bucznikowa Droga  wspina się na grzbiet a potem schodzi do doliny Czarnej Płóczki przy Muzykanckich Skałach (Musiker Steine).

     Około 100 m od Kochlowego Mostku, wysoko na załomie stokowym prawego brzegu Szklarki (Kochli) wyrasta potężna skała, którą Niemcy nazywali Korallenfels czyli Koralowa Opoka. Jej nazwa wskazuje, że była pierwszą przystanią dla beskidzkich górali sprowadzonych w rejon Szklarskiej Poręby w XVIII-2 w. do usuwania wiatrołomów na mocy edyktu Fryderyka II z 19 listopada 1767 r. Otwarte pytanie brzmi; czy nazywała się tak od razu, czy tak jak Gorallensteine/Korallensteine (Paciorki), dopiero po kartograficznej weryfikacji przez pruskich wojskowych. W każdym razie jej polską nazwę Koralowa Skała wymienia Marian Sobański w 1951 r. w swoim przewodniku Sudety Zachodnie Jeleniogórskie, co wskazuje, że jest to nazwa potoczna pierwszych polskich mieszkańców Szklarskiej Poręby, adaptowana z niemieckiego. Dodatkowym problemem jest chyba wygląd skały, która z uwagi na tworzący ją monzonit jest rzeczywiście „koralowa”. Skała dzisiaj jest niesłusznie zapomniana i pies z kulawą nogą zagląda do niej. Jest to o tyle dziwne, że skała  stoi poza terenem enklawy KPN. Około 50 m dalej na pn.-wsch. zaczyna się ciąg zboczowych urwisk i skał o dług. ponad 450 m pod nazwą Lisich Skał, autorstwa T. Stecia z 1958 r. W tym miejscu muszę zauważyć, że zarówno Koralowa Opoka jak i Lisie Skały znajdują sie na pn.-zach. zboczu Bucznika (641 m), czego Wydawnictwo „Plan” nie chce uznać na swoich mapach. Należy również wyjaśnić, że znajdujące się poniżej Lisich Skał urwiska skalne nad Wodospadem Szklarki i niżej naszej drogi, nazywane przez turystów „Lisimi Skałami” nie mają nic wspólnego z nimi i należałoby dla odróżnienia nazwać je Wodospadowymi Skałami.

     Co do wysokości Wodospadu Szklarki istnieją spore rozbieżności, dlatego przedstawię różne poglądy na ten temat: T. Grieben (1860 r.) – 47 stóp pruskich czyli 14,75 m, W. Dressler (1915 r.) – 14 m, SGTS (1993 r.) – 13,3 m, A. Otto (1910 r.), S. Beck (1913 r.), Griebens Reiseführer (1927 r.) – 13,18 m, Encyclopedia Corcontica (2003 r.) – ponad 13 m, Słownik Geograficzno-Krajoznawczy Polski (1992 r.), P. Migoń (1994 r.), S. Adamczak (2003 r.) – 13 m, D. Letzner (1898 r.), W. Patschovsky (1918 r.), Meyers Reisebücher (1935 r.),T. Steć (1962 r.) – 10,6 m, M. Terlak (1966 r.) – 10 m, Mapa GGK M-33-44-C-a-1 (1998 r.) – 9 m. Bardzo proszę P.T. Czytelnika, aby wybrał sobie to co lubi i nie pytał mnie co ja lubię! Charakterystyczne jest jednak to, że żaden z autorów nie wypowiada się w jaki sposób zmierzono wysokość wodospadu: od górnego poziomu wody do poziomu wody w kotle eworsyjnym, czy od górnego progu do dna skał. A teraz wracamy na prawy brzeg Szklarki, ale poniżej wodospadu, udając się w kierunku ujścia Szklarki. W odległości niecałych 100 m od wodospadu szeroki Szklarski Mostek przeprawia na drugą prawą stronę potoku. W odległości 50 m od niego ciekawa skała Oblicze Karkonosza, którą Niemcy nazywali po prostu Rübezahl. Ze środka skały wyziera ludzka twarz. Kilkadziesiąt metrów od Oblicza Karkonosza wyrasta trochę wyżej okazała skała dla której proponuję nazwę Kochaniec, a znacznie dalej, mniejsza skałka Kochelna. Od niej blisko do dwóch skałek na wschodnim narożniku wądołu, które nazywają się Kochelki (Kochel Steine). Pod Kochelkami ostatni na Szklarce Wądolny Mostek przed jej ujściem do Kamiennej.

     Łatwo zauważyć, że trzy ostatnie nazwy skał posiadają wspólny temat – koch od którego pochodzą dwie grupy nazw o odmiennym znaczeniu: 1. Czynić miękkim, przyjemnym, miłym, oraz 2. Kochać, cieszyć się, lubić. Pierwsza grupa wywodzi się ze starogermańskiego Kochan (również nazwa osobowa), co w hydronimii niemieckiej oznacza gotować, wrzeć, kipieć, czyli potoki o spienionej wodzie. Druga grupa związana z uczuciem zawiera znacznie więcej nazw odosobowych (tutaj Kochaniec). Prawdziwą niespodzianką jest nazwa Kochel, która okazuje się polską nazwą osobową z 1204 r. o synonimicznym znaczeniu Ciechel. Również polska nazwa Kochan jest synonimiczna z Radowan i wystąpiła już w 1136 r. Jak widzimy KUNM powinna albo adaptować nazwę Kochel, albo spolszczyć ją na Kochla, względnie Ciechel. Wybrała Szklarkę...Reszty dokonał T. Steć.

     Szklarka jest nazwą relacyjną do nazwy miejscowej Szklarska Poręba, oraz do nazwy wzniesienia Szklarz (593 m), ale tak naprawdę to nazwa ponowiona ze Szklarki – dopływu Racławki w Jurze Krakowskiej (Park Krajobrazowy Dolinki Krakowskie). Na zachodnim narożniku wądołu, naprzeciw Kochelek, wyrasta na lewym brzegu Szklarki, piękna skała Skalna Ambona (Steinkanzel) z charakterystyczną przewieszką w górnej części, wynik erozji bocznej. Od niej aż po budynek schroniska ciągnie się skalna ściana na długości prawie 200 m o adaptowanej nazwie Karkonoszowa Twierdza (Rübezahls Festung). Jej charakterystyczną cechą są skupiska żółto-zielonego porostu złociszka zielonawego (Chrysothrix chlorina)  ) porastającego skalne ściany. Porost widoczny jest również na Skalnej Ambonie i Żółtej Skale w dolinie Kamiennej. Dolną część wądołu kończy budynek schroniska „Kochanówka”. W obecnej postaci pochodzi z 1897 roku i odbudowano je po pożarze w 1891 r. Wcześniejsze z 1868 r. Kochelfallbaude nie posiadało podmurówki. Dawniej na miejscu schroniska istniał kiosk sprzedający napoje podobno już w 1824 r. Budynek poddano remontowi i przebudowie w 1963 r. po której posiada 12 miejsc noclegowych.

     Zdumiewające informacje wyczytałem na portalach naszeszlaki.com oraz e-karkonosze.info. Nazwa schroniska ‘Kochanówka’ ma rzekomo pochodzić od nazwiska pierwszego ajenta PTTK Daniela Kochana, który objął je w 1951 r. Należy przypomnieć, że autorem nazwy wodnej Kochanówka jest S. Rospond i ukazała się ona już w 1946 r. dla obecnej Szklarki na ‘Mapie turystycznej Karkonoszy i okolic Jeleniej Góry’. W dwa lata później wydano mapę ‘Karkonosze i Kotlina Jeleniogórska’ na której figuruje nazwa Szklarka dla potoku, na trzy lata przed ustaleniem jej jako nazwy urzędowej. Stąd domniemanie, że po roku 1946 a nie później niż w 1948 r. S. Rospond wycofał się z Kochanówki jako hydronimu i zgodził się na ideonim „Kochanówka” dla schroniska. Kiedy PTTK przejęło schronisko w 1951 r. trwała już „stalinowska noc”. Dlatego jest nieprawdopodobne, aby w takich czasach wyrażono zgodę na nazwanie schroniska od nazwiska osoby pracującej w usługach. Zaszła przypadkowa zbieżność nazwiska ajenta i nazwy schroniska.

     Pozostały jeszcze skały na lewym brzegu Szklarki, ale ponad wodospadem. Chociaż jest ich znacznie więcej,  proponuję nazwy tylko dla dwóch z nich. Pierwsza znajduje sie na wysokości progu wodospadu i stąd jej nazwa Przyprożna. Druga ok. 40 m głębiej za nią to Kuglerska Skała. Kugler to potoczna nazwa zdobnika szkła specjalizującego się w rzeźbieniu powierzchni wyrobów szklanych. Obie skały na pn.-wsch. zboczu góry Szklarz o niem. nazwie Peterhübel.

     Wądół Szklarki jest najważniejszym obiektem terenowym jedynej enklawy KPN o nazwie „Wodospad Szklarki” o powierzchni 54,63 ha. Enklawę porasta dolnoreglowy las górski świerkowo-bukowo-jodłowy na glebie wytworzonej z pokryw gliniastych o podłożu granitowym. Drzewostan posiada słabo rozwinięty podszyt, w którym rośnie jarzębina i przenęt purpurowy, oraz konwalia majowa, a nad potokiem lepiężnik biały i modrzyk górski, oraz szczawik zajęczy. Na ścianach i pod ścianami wądołu rosną porosty, paprocie, mchy i wątrobowce. Wśród nich wymieniony już bioindykator złociszek zielonawy. Nad Kamienną i Szklarką bytują ptaki typowe dla buczyny sudeckiej: gołąb siniak, bargiel, sikora uboga, dzięcioł czarny, sójki i kosy, oraz typowe dla górskich potoków: pluszcz i pliszka górska. W dni deszczowe ujawnia się żaba trawna i ropucha szara. Na niektórych jodłach stwierdzono występowanie rzadkiego grzyba jadalnego soplówki jodłowej o nieprzyjemnym zapachu i barwie biało-beżowej.

     Niektóre źródła używają określenia „przełom Szklarki”, co jest absurdalne, gdyż Szklarka nie przełamuje się przez Karkonosze jak Dunajec przez Pieniny. Jednostopniowy Wodospad Szklarki spada szeroką wstęgą wody zwężającą się u dołu i skręcającą w wyniku zacisku skał. Roksana Knapik et alii piszą w „Arkuszu inwentaryzacji geoparku KPN”, że podłoże wodospadu budują granity porfirowe a w średnioziarnistym tle tkwią różowe kryształy skaleni potasowych o dług. 2-3 cm. W okolicznych skałach występują żyły aplitowe. Pod wodospadem utworzył się duży kocioł eworsyjny, a poniżej starsze marmity. Stanowisko obrazuje erozję wsteczną i procesy korytowe z przykładami erozji fluwialnej: gardziel, jar i kotły eworsyjne.

     Zespół Lisich Skał występuje w pasie o dług. ponad 450 m w pozycji stokowej na wys. 560-600 m npm. Skałki tworzą asymetryczne progi o 3-4 m wys. Nieliczne baszty sięgają 5 m wysokości. Tworzy je średnioziarnisty granit porfirowaty z żyłami aplitowymi. We wnętrzu jednej ze skał znaleziono soczewę pegmatytu o dług. 1 m, a poniżej szliry biotytowe. Poniżej wychodni jest małe rumowisko bloków skalnych. Poniżej pn.-zach. strony Bucznikowej Drogi skalista ostroga opada od Lisich Skał wysokimi ścianami do koryta Szklarki, pod wodospadem. W XIX w. Wodospad Szklarki uważany był za wyjątkowo romantyczne miejsce i był odwiedzany przez cieplickich kuracjuszy, zwłaszcza po wybudowaniu ścieżki na pr. brzegu Kamiennej przez Prellera - właściciela piechowickiej witriolejni. Opisywała go Rozalia Saulsonowa, Izabela Czartoryska, Zygmunt Bogusz Stęczyński i Stanisław Bełza.

Jerzy K. Bieńkowski
Galeria

Przyprożna

Przyprożna

Skalna Ambona

Skalna Ambona

Kochelki

Kochelki

Muzykanckie Skały

Muzykanckie Skały

Koralowa Opoka od północy

Koralowa Opoka od północy

Górny próg Wodospadu Szklarki

Górny próg Wodospadu Szklarki

Kuglerska Skała

Kuglerska Skała

Oblicze Karkonosza

Oblicze Karkonosza

Kochaniec

Kochaniec

Kochelna

Kochelna

Koralowa Opoka od zach. (fot. Krzysztof R.Mazurski)

Koralowa Opoka od zach. (fot. Krzysztof R.Mazurski)
 
  • Dodaj link do:
  • facebook.com
 

Komentarze

Komentarz
Facebook