Arboretum Leśnego Banku Genów Kostrzyca

     U podnóża Karkonoszy w Miłkowie znajduje się Arboretum Leśnego Banku Genów Kostrzyca, którego początki sięgają roku 1997. Ten leśny ogród położony na wysokości 420 m. n.p.m. i zajmujący powierzchnię blisko 15 ha, zachwyca różnorodnością roślin. Można zobaczyć tu m.in. gatunki z Europy, Azji, Ameryki i Afryki, a także kolekcje roślin górskich, zielarskich i miododajnych, różaneczników i azalii, magnolii, lilaków, lip i innych - ok. 5 000 okazów, reprezentujących ponad 700 gatunków, podgatunków i odmian roślin.

Różnorodna roślinność, która występuje na terenie Arboretum, została podzielona na trzy części:

1. Część zachowawczą - archiwa klonów oraz tematyczne kolekcje zagrożonych oraz chronionych roślin, w tym:

• Archiwum klonów cisa pospolitego - materiał pochodzący ze 125 pomników przyrody z Dolnego Śląska, 34 drzew zachowawczych z rezerwatu przyrody „Cisowa Góra” oraz 26 najstarszych osobników z innych regionów Polski.
• Archiwum klonów jarzęba brekinii - materiał pochodzący z 78 drzew
  z najcenniejszych stanowisk w Polsce.
• Archiwum klonów sosny zwyczajnej - materiał pochodzący z 57 drzew zachowawczych z Puszczy Augustowskiej.
• Kolekcja zagrożonych oraz chronionych roślin Karkonoszy.

2. Część leśną - kolekcje rodzajów: jodła, sosna, świerk, dąb, brzoza, jarząb, klon, lipa, jałowiec i innych.

3. Cześć botaniczną - pojedyncze okazy rzadko spotykanych gatunków i odmian roślin, reprezentujących różne strefy klimatyczne oraz siedliska, oraz kolekcje roślin wrzosowatych, miododajnych i starych odmian jabłoni.

     Na uwagę zasługują m.in. trzy gatunki występujące w Arboretum: sośnica japońska, mamutowiec olbrzymi i tulipanowiec amerykański.

     Sośnica japońska w środowisku naturalnym występuje jedynie na obszarze Japonii, gdzie dorasta do 40 m wysokości (traktowana jest jako żywa skamieniałość). W Polsce jest znacznie niższa - osiąga 7-8 m. Ma początkowo pokrój stożkowaty, później cylindryczny. Jej kora łuszczy się płatami. Igły są długie, podwójne ułożone na pędach okółkowo. Szyszki są jajowate, brązowe o długości ok. 8 cm. W Japonii drewna sośnicy używano już w starożytności do wyrabiania trumien, wanien i konstrukcji mostów, z racji jego odporności na działanie wody. Trumny z tego drewna znajdowane są w grobowcach z III i IV w. naszej ery. Drzewek tego gatunku używa się także w sztuce bonsai.

     Mamutowiec olbrzymi występuje dziko tylko na terenie wąskiego pasa o długości ok. 400 km, biegnącego pomiędzy 1500-2500 m n.p.m. wzdłuż zachodnich stoków gór Sierra Nevada w Kalifornii, osiąga wiek 2000-3500 lat. Współczesne drzewa dorastają do 95 m wysokości i 10 m średnicy. Kora jest cynamonowo-czerwona, igły ciemnozielone lub niebieskawozielone, niekiedy błyszczące,  szyszki mają kształt elipsoidalny o długości od 4 do 9 cm. Rekordowy żyjący osobnik tego gatunku - drzewo o nazwie General Sherman - rośnie na terenie Parku Narodowego Sekwoi w górach Sierra Nevada (Kalifornia, USA). Jego szacowany wiek to 2,5 - 3 tys. lat. Przy wysokości 84 m i średnicy pnia 7,7 m (u podstawy 11,1 m!) jego drewno zajmuje objętość 1487m³ i waży około 1385 ton!

     Tulipanowiec amerykański - jego ojczyzną są wschodnie i południowo-wschodnie tereny Ameryki Północnej (dziewicze lasy Appalachów). Dorasta nawet do 60 m, w Polsce tylko do około 25-35 m. Kora jest szara lub brunatna, lekko spękana. Liście mają charakterystyczny kształt, są w zarysie czworokątne i podzielone na cztery nierównej wielkości klapy, których wzdłużne brzegi przebiegają prawie równolegle do siebie. Liść jest z przodu jakby ucięty albo lekko wycięty. Jego górna powierzchnia jest błyszcząca, żywo zielona. Wywar z korzenia tulipanowca amerykańskiego jest używany w browarnictwie do podkreślenia smaku niektórych rodzajów piw. Nalewka z korzenia wykazuje działanie przeciwzapalne - pomaga w przeziębieniach, bólach reumatycznych i nerwobólach.

     Ponadto na terenie Arboretum LBG Kostrzyca znajduje się złoże korzeniowe wierzby wiciowej, pełniące funkcję naturalnej oczyszczalni ścieków. Metoda oczyszczania oparta jest tu na tlenowym i beztlenowym rozkładzie ścieków przez mikroorganizmy. Arboretum jest formą czynnej ochrony zasobów genowych ginących i zagrożonych gatunków roślin, wymagających przeniesienia poza miejsca naturalnego występowania, co stanowi uzupełnianie ochrony zasobów w banku genów.

Głównymi funkcjami Arboretum LBG Kostrzyca są:

1. Ochrona różnorodności biologicznej (gromadzenie kolekcji roślin, zakładanie archiwów klonów).
2. Edukacja przyrodnicza społeczeństwa (obiekt jest wykorzystywany do prowadzenia zajęć oraz akcji edukacyjnych dla różnych grup wiekowych).
3. Funkcja rekreacyjna.

     Na terenie Arboretum Leśnego Banku Genów Kostrzyca wytyczone są ścieżki edukacyjne, znajduje się tu również infrastruktura edukacyjna - m.in. ścieżka zmysłów, dendrofon, wiata z modelami ptaków oraz nasionami i szyszkami różnych gatunków drzew. Rozmieszczone w różnych częściach Arboretum tablice edukacyjne, umożliwiają poszerzenie informacji nt. przyrody i różnych form jej ochrony.

     Wstęp na teren Arboretum jest bezpłatny, a zwiedzanie umila przepiękny widok na Karkonosze. Serdecznie zapraszamy do leśnego ogrodu!

Joanna Borowy