Dolny Śląsk pnie się w górę

     Muzeum Etnograficzne, Oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu zaprasza na wystawę czasową zatytułowaną "Dolny Śląsk pnie się w górę. Rzemiosło i przemysł wzdłuż Śląskiej Kolei Górskiej", która dla zwiedzających będzie dostępna do 17 sierpnia 2025 roku. Najnowsza wystawa czasowa w Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu, przygotowana we współpracy z Muzeum Śląskim w Görlitz, opowiada historię rozwoju dolnośląskiego rzemiosła, przemysłu i turystyki, który nastąpił wraz z pojawieniem się w 2. poł. XIX w. Śląskiej Kolei Górskiej łączącej Görlitz i Węgliniec z Wałbrzychem. Oprócz widoków i map dawnego Dolnego Śląska zwiedzający zobaczą modele lokomotyw i powozów, a także m.in. porcelanę z Wałbrzycha, blaudruki z Gryfowa Śląskiego, koronki z Jeleniej Góry czy chusteczki do nosa z Lubania – przedmioty i artykuły produkowane w miejscowościach, przez które kolej wiodła.

     Do końca lat 60. XIX w. rozwój południowego Dolnego Śląska hamowało pagórkowato-górzyste ukształtowanie terenu, utrudniające komunikację oraz transport towarów. Dopiero uruchomiona w 1867 r. Śląska Kolej Górska, która połączyła Görlitz, Węgliniec, Lubań, Jelenią Górę i Wałbrzych, włączyła w europejską sieć kolejową Dolny Śląsk, umożliwiając jego rozwój technologiczny, przemysłowy i urbanizacyjny. Na wystawie, przygotowanej w językach polskim i niemieckim, pokazane zostaną charakterystyczne wyroby z miejscowości położonych na szlaku kolei. Ich historie pozwalają kompleksowo prześledzić rozwój gospodarczy Dolnego Śląska w 2. poł. XIX w.

     Na przykład Lubań w ciągu kilku dziesięcioleci stał się jednym z największych ośrodków produkcji chusteczek do nosa w tej części Europy. Na początku XX w. lubańskie fabryki zaspokajały aż 90% popytu na ten towar w całych Niemczech. Próbniki materiałów, wzorniki chusteczek czy reklamy tych produktów będą prezentowane na wystawie. Z kolei w Olszynie funkcjonował zakład przemysłowy Roberta Ruscheweyha, który w 1878 r. uzyskał pierwszy na świecie patent na rozkładany stół. Najdłuższy mebel mógł pomieścić nawet 50 osób, rozkładając się do długości aż 13 metrów. Widzowie będą mieli okazję zobaczyć mniejszą wersję tego wynalazku, a także dokumenty patentowe czy archiwalne znaki fabryczne.

     Na wystawie przedstawiony zostanie również blaudruk, czyli druk batikowy. Ta tradycyjna technika farbowania tkanin nie jest możliwa na skalę przemysłową, choć takie próby zostały podjęte w latach 80. XIX w. w Gryfowie Śląskim w fabryce Schlesische Blaudruckerei AG. Przykłady tkanin zdobionych blaudrukiem, zabytkowe klocki drukarskie, a nawet unikatowe fotografie z procesu produkcyjnego będą przybliżać ten temat na ekspozycji.

     Natomiast w okolicach Jeleniej Góry już w połowie XIX w. z inicjatywy Johanna Jacoba Wechselmanna powstały warsztaty koronkarskie. Jakość dolnośląskich koronek, wytwarzanych w regionie do lat 30. XX w., porównywana była do posiadających o wiele dłuższą tradycję koronek brukselskich. Na wystawie nie zabraknie więc koronek igłowych, klockowych, mieszanych czy tiulowych z całym bogactwem ściegów.

     Wreszcie, dzięki pojawieniu się połączenia kolejowego, powstały w Wałbrzychu, odpowiednio w 1831 i 1845 r., zakłady Carla Franza Kristera i Carla Tielscha, będące przez następne dziesięciolecia dwiema największymi fabrykami porcelany w całych Niemczech. Zwiedzający wystawę będą mogli zobaczyć różnorodne przykłady form i zdobień wyrobów porcelanowych, a także historyczne fotografie czy arkusze drukarskie z kalkomanią do ozdabiania naczyń.

     Na ekspozycji poruszono także wątek turystyki górskiej, która za sprawą kolei rozkwitła w Karkonoszach. Powstały wówczas liczne szlaki, schroniska, hotele i restauracje. W Jeleniej Górze zawiązało się w 1880 r. Towarzystwo Karkonoskie. Narodził się przemysł pamiątkarski, zwyczaj wysyłania pocztówek z podróży, a Liczyrzepa – bohater licznych legend – stał się symbolem Karkonoszy. W związku z tym na wystawie pokazane zostaną m.in. pamiątki z gór, mapy turystyczne, narciarskie i samochodowe, prospekty uzdrowisk, a nawet sanki i laski turystyczne.

     Wystawie towarzyszy bogato ilustrowana dwujęzyczna publikacja autorstwa Alexandra Szalapskiego wydana przez Muzeum Śląskie w Görlitz.