Ząbkowice Śląskie – dziedzictwo utracone cz. 1
Wiele z ząbkowickich zabytków przepadło w wojennej zawierusze i do dziś nie znamy miejsc ich przechowywania, jeśli oczywiście nie zostały zniszczone, np. w czasie działań wojennych we Wrocławiu, w którym skupiło się wówczas życie muzealne i artystyczne całego Śląska.
Jednym z zaginionych ząbkowickich zabytków, którego nie powstydziłaby się żadna galeria sakralnej rzeźby gotyckiej, jest Madonna z Dzieciątkiem z 1415 r. (zdjęcie). Dzieło to przed II wojną światową przechowywane było w zbiorach Śląskiego Muzeum Rzemiosł Artystycznych i Starożytności, którego gmach ulokowany był przy dzisiejszej ul. Krupnicznej. W 1926 r. rzeźba została wypożyczona z muzeum i była prezentowana na wystawie krajoznawczej w Ząbkowicach Śląskich, która odbywała się w daniach 30 czerwca – 8 lipca w budynku dawnego gimnazjum przy dzisiejszym placu Marii Curie-Skłodowskiej. Po zakończonej wystawie eksponat został zwrócony do wrocławskiego muzeum, gdzie przetrwał do czasu zniszczenia miasta w 1945 r.
Jego dalsze losy są nieznane. Historią i pochodzeniem zabytku zajmował się wybitny historyk sztuki Bernhard Stephan, który w 1927 r. na łamach lokalnego miesięcznika krajoznawczego opublikował artykuł na temat rzeźby z 1415 r., jak również zachowanej do dziś Madonny z 1437 r. Stwierdził on, że rzeźba znajdowała się pierwotnie w ołtarzu Najświętszej Marii Panny, świętych Jana Ewangelisty, Jana Chrzciciela, Andrzeja i Katarzyny w kościele parafialnym św. Anny. Zauważa on podobieństwo rzeźby do Madonny Lobenhofera, przechowywanej wówczas w Germańskim Muzeum Narodowym w Norymberdze. To wybitne dzieło zaginęło w czasie działań wojennych i dziś nie potrafimy powiedzieć nic więcej o jego losie.
Kolejnym zabytkiem, o którym jak do tej pory nie napisano prawie nic, jest zaginiona tarcza trumienna ząbkowickiego cechu garncarzy. Została ona umieszczona w katalogu strat wojennych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jej jedyna znana fotografia została opublikowana w katalogu Christiana Gündela „Die Goldschmiedekunst in Breslau” ze wskazaniem, że znajduje się ona w Zbiorach Dzieł Sztuki Miasta Wrocławia.
Tarcza została wykonana w warsztacie wrocławskiego złotnika Carla Gottfrieda Haase ok. 1785 r. ze srebra, a jej wysokość wynosiła 41 centymetrów. Tarcza została wykonana w formie owalnej, otoczonej rokokowym ornamentem roślinnym, spiętym u góry bujną kokardą. Przedstawiono na niej scenę pracy w warsztacie garncarskim. Po lewej stronie kompozycji przedstawiono mężczyznę w podeszłym wieku, w długiej tunice, którego można utożsamiać z patronem garncarzy św. Szymonem, który z dłonią przy ustach zdaje się obserwować prace rzemieślników. Nad przedstawionym w centrum kompozycji garncarzem pracującym przy kole garncarskim widnieje herb Ząbkowic Śląskich. Dziś zabytek ten uznawany jest za zaginiony.
Kamil Pawłowski – Gazeta Ząbkowicka
Zobacz także:
Ząbkowice Śląskie - dziedzictwo utracone, cz.2