Ząbkowicki chleb, cz. 1

     Najstarsze informacje dotyczące chleba w Ząbkowicach Śl. pochodzą z I połowy XIV w. Już w dokumencie z 13 lipca 1342 r. wymienia się Bertolda von Rußwin – mistrza piekarskiego (Bäckermeister), który wraz z przedstawicielami innych rzemiosł wyraża zgodę na wzniesienie przez miasto 12 kramów kupieckich. Wówczas na ząbkowickim rynku musiały istnieć miejsca przeznaczone do sprzedaży chleba.

     Dopiero jednak dokument z 12 października 1345 r. wymienia położone przed ratuszem ławy chlebowe. Mowa w nim o sprzedaży przez Benedykta Seckila, pana na Ciepłowodach, Martinowi Grimme i jego żonie Agnieszce czwartej ławy chlebowej położonej na lewo od ratusza. 9 grudnia 1349 r. biskup Apeczko pośrednicząc w sporze między miastem Ząbkowice Śląskie, a klasztorem cystersów w Kamieńcu wydał pozwolenie na pozostanie na swoich miejscach ław mięsnych i chlebowych na ząbkowickim runku „unter den Lauben” czyli „pod przykryciem”. Są to jak widać informacje odnoszące się do poszczególnych ław chlebowych, będących częstymi przedmiotami wymianu handlowej.

     W 1355 r. do uposażenia ząbkowickiego wójta należeć miało 20 ław chlebowych. W tym też roku ząbkowickie wójtostwo wraz z jego całym uposażeniem zostało sprzedane przez Johanna Seclika jego krewnemu Stefanowi de Reychenbach, co w 1356 r. potwierdził cesarz Karol IV. Tak częste zmiany właścicieli pojedynczych ław czy to chlebowych, czy też innych spowodowane było trwającym od założenia miasta procesem organizacji handlu i życia społeczno-gospodarczego.

     Istotnym faktem dla ząbkowickiego piekarnictwa było nadanie przywilejów dla miejscowego cechu piekarzy. Miało to miejsce w czwartek po dniu św. Wawrzyńca w 1501 r. Oryginał dokumentu przechowywany był w archiwum ratuszowym. Spłonął więc wraz z całym miastem 24 kwietnia 1858 r. Szczęśliwie jego odpisu dokonał ząbkowicki kronikarz Martin Koblitz. Dowiadujemy się z niego, jakie prawa i obowiązki przysługiwały poszczególnym członkom cechu. Dokument ten w doskonały sposób regulował życie cechowe wskazując co, jak i kiedy powinno się wykonywać. Określono w nim w jaki sposób powinno sprzedawać się chleb oraz kto i gdzie może to uczynić. Najmłodsi z cechu powinni, np. nieść trumnę z ciałem zmarłego członka cechu, jak również zapalać świece w kościele.

     W 1519 r. wzmiankuje się istnienie w Ząbkowicach drewnianego obiektu, położonego przy ratuszu, służącego do handlu. Miało się w nim znajdować 20 ław chlebowych. Przełomowym momentem w historii ząbkowickiego chleba było nakazanie przez radę miejską w 1576 r. wzniesienia kamiennego, przesklepionego budynku służącego wyłącznie do sprzedaży chleba – Budynku Ław Chlebowych. Pomieszczenie ławy chlebowej zajmowało dzisiejszy wschodni trakt kamienic nr 45 i zachodni nr 42. Do wnętrza hali prowadził renesansowy portal, z pewnością najwspanialszy zachowany do naszych czasów obiekt. W jego kluczu umieszczono godło cechu piekarzy – pozłacany precel i datę budowy „1576”. Został on wymontowany z budynku w 1927 r. i zakupiony przez architekta Karla Weyraucha, który wmurował go w swój nowy dom przy ul. Legnickiej 17.

     Budynek ławy chlebowej był własnością miasta, a jego zarządzaniem zajmował się Cech Piekarzy. Każdy piekarz musiał odkupić od miasta ławę chlebową, których ceny na końcu XVI wieku wynosiły 50 talarów, później 40 talarów, a w 1649 r. 36 talarów. Możemy przypuszczać, że w XVII wieku miały miejsce prace remontowe lub budowlane przy budynku ław, ponieważ na zachowanym portalu można było odczytać dwa napisy: „David Strum 1631” oraz „Johannes Reisner” 1679. Do dziś zachował się jednak tylko drugi napis. Obydwa były widoczne jeszcze w 1900 r., kiedy swoją kronikę miasta spisywał Hermann Pieh, który zacytował je w tekście. Wyryte w kamieniu imiona, nazwiska i daty mogły wskazywać właśnie na przeprowadzane w budynku prace. Jakie? Tego niestety nie wiemy. Możemy jedynie stwierdzić, że wymieniony David Sturm, mistrz piekarski został w 1640 r. wybrany burmistrzem Ząbkowic Śląskich. Wcześniej pełnił funkcję radnego miejskiego i zmarł 18 stycznia 1642 r. w wieku 63 lat. Kim był natomiast Johannes Reysner – tego nie wiemy. Nie wiemy również do jakiego wydarzenia odnosi się jeszcze jedna zachowana na portalu data, mianowicie 1580.

Kamil Pawłowski – Gazeta Ząbkowicka